Skolioza dziecięca to schorzenie, które polega na bocznym skrzywieniu kręgosłupa, często zauważalnym w okresie intensywnego wzrostu dziecka, zwłaszcza w wieku przedszkolnym i szkolnym. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia skoliozy u dzieci mogą znacząco wpłynąć na komfort życia małego pacjenta i ograniczyć dalszy rozwój deformacji kręgosłupa.
Przyczyny skoliozy u dzieci
Skolioza u dzieci może mieć różne przyczyny, zależnie od tego, czy jest ona wrodzona, czy nabyta. Najczęściej diagnozowana jest skolioza idiopatyczna, której dokładne pochodzenie pozostaje nieznane, jednak istotny wpływ na jej rozwój mają predyspozycje genetyczne. W wielu przypadkach skolioza dziecięca może być także wynikiem obniżonego napięcia mięśniowego lub nieprawidłowej postawy przyjmowanej przez dziecko podczas codziennych czynności. W niektórych przypadkach przyczyną są wady wrodzone, np. deformacje kręgów, które prowadzą do niestabilności kręgosłupa.
Rodzaje skoliozy u dzieci
Skolioza u dzieci występuje w dwóch podstawowych typach: czynnościowa i strukturalna. Skolioza czynnościowa, zwana również postawą skoliotyczną, dotyczy skrzywienia kręgosłupa tylko w jednej płaszczyźnie czołowej i jest odwracalna. Cechuje się brakiem zmian w strukturze kręgów, a jej objawy ustępują przy korekcji postawy. Skolioza strukturalna, bardziej skomplikowana, obejmuje wygięcia kręgosłupa w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej oraz poprzecznej. Charakterystyczne dla niej są wyraźne deformacje kręgów, rotacja oraz torsja kręgosłupa. W skoliozie strukturalnej możemy wyróżnić skrzywienia pierwotne oraz mniejsze skrzywienia wtórne, które stanowią kompensację wygięcia głównego.
Diagnostyka skoliozy u dzieci
Wczesna diagnostyka skoliozy jest kluczowa, by wdrożyć właściwe leczenie skoliozy u dzieci. Warto, aby rodzice zwracali uwagę na objawy skoliozy, takie jak nierówne ustawienie barków, asymetryczny układ łopatek, przechylona głowa lub wyraźnie zniekształcona linia talii. Badanie kręgosłupa przez ortopedę lub fizjoterapeutę jest konieczne, aby wykluczyć lub potwierdzić podejrzenie skoliozy. Diagnostyka skoliozy opiera się na wykonaniu zdjęcia RTG, które ukazuje cały kręgosłup oraz pozwala na ocenę jego rotacji i stopnia skrzywienia metodą Cobba. Wynik ten jest szczególnie istotny przy podejmowaniu decyzji o dalszym leczeniu skoliozy.
Objawy skoliozy u dzieci
Skolioza u dzieci może nie dawać wyraźnych objawów bólowych, zwłaszcza we wczesnym stadium, dlatego tak istotne jest obserwowanie dziecka i regularne kontrole. Objawy skoliozy mogą obejmować:
- asymetrię barków i łopatek,
- wystający garb żebrowy, widoczny przy skłonie do przodu,
- nierówności w talii,
- różnice w długości nóg,
- nieprawidłowe ustawienie głowy.
Im wcześniej wykryjemy te objawy, tym większe szanse na zahamowanie progresji skrzywienia kręgosłupa.
Skolioza u dzieci – jak wygląda leczenie?
Leczenie skoliozy u dzieci zależy od stopnia skrzywienia oraz tempa jego progresji. W przypadku łagodnych skrzywień, do 25 stopni według Cobba, stosuje się głównie ćwiczenia korekcyjne. Przy wyższych wartościach skrzywienia, między 25 a 50 stopni, rekomendowane jest noszenie gorsetu ortopedycznego. Leczenie operacyjne rozważa się, gdy skrzywienie przekracza 50 stopni lub gdy występuje szybka progresja deformacji. Ważne, aby każde dziecko ze skoliozą było pod opieką fizjoterapeuty oraz ortopedy, którzy monitorują stan zdrowia pacjenta i dopasowują terapię do indywidualnych potrzeb.
Rozszerzona rola fizjoterapii w leczeniu skoliozy
Fizjoterapia pełni kluczową rolę w terapii skoliozy. Rehabilitacja obejmuje indywidualnie dobrane ćwiczenia na skoliozę u dzieci, które wzmacniają mięśnie grzbietu, brzucha oraz obręczy miednicy, wpływając na korekcję postawy. Fizjoterapeuta wprowadza różne techniki, takie jak:
- ćwiczenia asymetryczne, które pomagają zniwelować wygięcia kręgosłupa,
- ćwiczenia rozciągające zmniejszające napięcie mięśniowe,
- ćwiczenia wzmacniające mięśnie przykręgosłupowe.
W zależności od rodzaju i stopnia skrzywienia zalecane są również specjalne techniki, np. metoda FITS, która opiera się na indywidualnym podejściu do terapii skoliozy. Ważne jest, aby rodzice regularnie prowadzili dzieci na zajęcia z fizjoterapii oraz wspierali ich aktywność fizyczną w domu. Ruch w skoliozie jest jednym z fundamentów terapii, a aktywności takie jak pływanie czy spacer pomagają wzmocnić tzw. gorset mięśniowy, stabilizujący kręgosłup.
Gorset ortopedyczny – kiedy jest potrzebny?
Gorset ortopedyczny to popularna metoda stosowana w leczeniu skoliozy o umiarkowanym skrzywieniu. Zaleca się go najczęściej dla dzieci z krzywizną kręgosłupa między 25 a 50 stopni, aby zapobiec dalszej progresji schorzenia. Gorset nie eliminuje skrzywienia, ale pozwala na utrzymanie kręgosłupa w prawidłowej pozycji podczas fazy wzrostu. Noszenie gorsetu wymaga ścisłego przestrzegania zaleceń lekarza – zazwyczaj jest to 20–23 godziny na dobę. Kluczowe jest także wspieranie gorsetu ćwiczeniami korekcyjnymi, by zapewnić odpowiednie efekty terapeutyczne.
Operacyjne leczenie skoliozy
Jeżeli skolioza osiągnie zaawansowane stadium, tj. skrzywienie przekraczające 50 stopni, konieczne może być leczenie operacyjne. Operacja polega na wyprostowaniu kręgosłupa za pomocą metalowych implantów, które stabilizują kręgi. W przypadku dzieci wciąż rosnących możliwe jest zastosowanie specjalnych prętów, które „rosną” razem z dzieckiem, minimalizując konieczność dodatkowych operacji. Operacja jest poważnym zabiegiem, dlatego decyzja o niej podejmowana jest na podstawie szczegółowej oceny ryzyka oraz potencjalnych korzyści dla pacjenta.
Podsumowanie
Skolioza dziecięca jest złożonym schorzeniem, wymagającym wsparcia specjalistycznego i regularnej diagnostyki. Wczesne wykrycie objawów, takich jak asymetryczne ułożenie tułowia czy nierówność barków, daje szansę na skuteczne leczenie skoliozy u dzieci. Rehabilitacja, noszenie gorsetu oraz, w skrajnych przypadkach, operacja pozwalają na zahamowanie progresji deformacji. Dla każdego dziecka kluczowe jest indywidualne podejście, odpowiednio dopasowana terapia oraz wsparcie rodziny, która odgrywa ogromną rolę w procesie leczenia. Regularne kontrole u ortopedy oraz współpraca z fizjoterapeutą to najlepszy sposób na wspieranie zdrowia kręgosłupa dzieci i minimalizację ryzyka długotrwałych komplikacji.