Skolioza idiopatyczna - co to jest?
Skolioza idiopatyczna to złożone, trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa występujące u dzieci i młodzieży, którego przyczyna pozostaje nieznana. Termin „idiopatyczna” odnosi się do braku określonego czynnika, który wywołuje to schorzenie. Skrzywienie to obejmuje deformacje w trzech płaszczyznach: czołowej (skrzywienie boczne), strzałkowej (zmiany w naturalnych krzywiznach) oraz poprzecznej (rotacja kręgów). Skolioza idiopatyczna dotyka najczęściej dzieci w wieku 10-16 lat, a jej rozwój zazwyczaj nasila się w okresie dojrzewania, kiedy wzrost dziecka jest najbardziej intensywny. Stan ten częściej występuje u dziewcząt, a jego skutki mogą być zauważalne przez całe życie, jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.
Skolioza idiopatyczna - przyczyny
Chociaż etiologia skoliozy idiopatycznej nie jest w pełni znana, podejrzewa się, że mogą mieć na nią wpływ czynniki genetyczne, biomechaniczne oraz hormonalne. Badania wskazują, że skolioza idiopatyczna dziecięca może być dziedziczna – w niektórych rodzinach występuje większe prawdopodobieństwo pojawienia się tego schorzenia. Istnieją także teorie mówiące o roli hormonu wzrostu, melatoniny i zaburzeń równowagi mięśniowej, które mogą wpływać na rozwój skoliozy. Warto podkreślić, że żadne czynniki środowiskowe, takie jak złe nawyki posturalne czy noszenie ciężkiego plecaka, nie powodują skoliozy idiopatycznej. Jednakże, jeśli kręgosłup jest genetycznie „zaprogramowany” do deformacji, szybki wzrost w okresie dojrzewania może przyspieszyć rozwój skrzywienia.
Jak możesz rozpoznać skoliozę idiopatyczną u swojego dziecka?
Rozpoznanie skoliozy idiopatycznej jest możliwe dzięki uważnej obserwacji objawów, które mogą być dostrzegalne nawet bez zaawansowanej diagnostyki. Objawy to m.in. asymetria wcięć talii, różnice w wysokości barków, wystające biodro lub przesunięcie tułowia względem miednicy. Charakterystycznym objawem jest tzw. garb żebrowy, który ujawnia się, gdy dziecko pochyla się do przodu – widoczna jest wówczas asymetria klatki piersiowej wynikająca z rotacji kręgów. Rodzice powinni zwrócić uwagę na objawy takie jak:
- asymetria ramion i barków,
- nierówność talii,
- widoczna różnica w wysokości bioder,
- przesunięcie tułowia względem miednicy,
- garb żebrowy przy skłonie tułowia do przodu.
W przypadku dostrzeżenia jednego lub więcej z tych objawów warto skonsultować się z ortopedą lub fizjoterapeutą, którzy przeprowadzą dalszą diagnostykę.
Skolioza idiopatyczna - diagnostyka
Diagnostyka skoliozy idiopatycznej opiera się na badaniu klinicznym oraz radiologicznym. Ortopeda ocenia asymetrie postawy dziecka, wykonując test skłonu w przód, gdzie za pomocą skoliometru określa kąty rotacji tułowia. Aby potwierdzić diagnozę, wykonuje się zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa, które umożliwia dokładne pomiary, w tym wyliczenie kąta Cobba. Kąt ten określa stopień skrzywienia – jeśli wynosi powyżej 10°, stwierdza się skoliozę. Dalsze pomiary pozwalają na ocenę progresji i ryzyka nasilenia deformacji, co jest kluczowe dla ustalenia metody leczenia.
Skolioza idiopatyczna dziecięca - rodzaje i klasyfikacja
Skolioza idiopatyczna dziecięca może pojawić się w różnym wieku i dlatego dzieli się ją na trzy grupy wiekowe:
- Skolioza wczesnodziecięca – pojawia się u dzieci do 3. roku życia. Jest rzadsza, ale może prowadzić do poważnych deformacji kręgosłupa.
- Skolioza dziecięca – występuje między 4. a 10. rokiem życia.
- Skolioza młodzieńcza – pojawia się u dzieci powyżej 10. roku życia i jest najczęściej spotykaną formą skoliozy idiopatycznej.
Skolioza młodzieńcza ma tendencję do szybkiej progresji w okresie dojrzewania, a z tego względu wymaga częstych kontroli oraz obserwacji.
Skolioza idiopatyczna - leczenie zachowawcze
Leczenie skoliozy idiopatycznej u dzieci uzależnione jest od wielkości skrzywienia oraz stopnia progresji. W większości przypadków stosuje się leczenie zachowawcze, które ma na celu powstrzymanie dalszego rozwoju skrzywienia. Do metod leczenia skolioz w dzieciństwie należą:
- Fizjoterapia – obejmuje specyficzne ćwiczenia (Physiotherapy Scoliosis Specific Exercises, PSSE), których celem jest trójpłaszczyznowa korekcja skrzywienia, poprawa postawy i stabilizacja tułowia. W Polsce popularne są m.in. metoda Schroth, FITS oraz SEAS.
- Gorsetowanie – stosuje się je przy skrzywieniach od 20° do 40°, kiedy skolioza zaczyna progresować. Najczęściej stosowane gorsety ortopedyczne to typu Cheneau, Boston oraz Milwaukee. Gorset jest noszony przez większość dnia (zwykle około 20 godzin), a jego celem jest powstrzymanie progresji i stabilizacja deformacji kręgosłupa.
- Fizjoterapia, w połączeniu z gorsetowaniem, przynosi najlepsze efekty terapeutyczne, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu dziecka.
Skolioza idiopatyczna - leczenie operacyjne
W przypadku, gdy skolioza osiąga zaawansowany stopień skrzywienia, przekraczający 40°-50° wg Cobba, zaleca się leczenie operacyjne. Operacja ma na celu korekcję skrzywienia oraz stabilizację kręgosłupa za pomocą specjalnych implantów, które utrzymują kręgosłup w poprawnej pozycji. Leczenie operacyjne jest konieczne, jeśli:
- postępująca deformacja zagraża funkcji układu oddechowego lub krążeniowego,
- skrzywienie przekracza 50° i nie ma reakcji na leczenie zachowawcze,
- deformacja wpływa na komfort życia pacjenta, powodując dolegliwości bólowe lub trudności w funkcjonowaniu.
Operacyjne usztywnienie kręgosłupa jest poważnym zabiegiem, który wymaga starannego przygotowania, a po operacji dziecko przechodzi rehabilitację, by przywrócić sprawność.
Skolioza idiopatyczna u dzieci – jak ważna jest profilaktyka i fizjoterapia
Profilaktyka skoliozy idiopatycznej, mimo że nie jest możliwa do wdrożenia w pełnym wymiarze, polega na wczesnym rozpoznaniu i regularnej fizjoterapii. Aktywność fizyczna, korekcyjne ćwiczenia postawy i bieżąca ocena skrzywienia przez specjalistów (ortopedów lub fizjoterapeutów) mogą znacznie poprawić rokowania u dzieci z wczesnymi objawami skoliozy. Dla wielu młodych pacjentów wsparcie fizjoterapeuty oraz regularne kontrole mogą okazać się kluczowe dla utrzymania sprawności i zdrowego rozwoju.