Czym są koślawe kolana?
Koślawe kolana to wada postawy, która wpływa na ustawienie stawów kolanowych oraz biomechanikę całych kończyn dolnych. Charakteryzuje się nadmiernym zbliżeniem kolan, przy jednoczesnym oddaleniu kostek przyśrodkowych stóp, co tworzy charakterystyczny układ przypominający literę „X”. W warunkach prawidłowych odstęp między kostkami nie powinien przekraczać 4–5 cm. Wartość większa może świadczyć o koślawości kolan i wymaga oceny przez specjalistę, takiego jak ortopeda lub fizjoterapeuta.
Wada ta dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, choć w przypadku dzieci często jest związana z naturalnym etapem ich rozwoju.
Koślawe kolana u dzieci – kiedy są normą, a kiedy problemem?
W wieku przedszkolnym koślawość kolan jest zjawiskiem fizjologicznym i wynika z dynamicznego rozwoju układu mięśniowo-szkieletowego. Pojawia się około 2.–3. roku życia, kiedy naturalna szpotawość nóg (przeciwieństwo koślawości) ustępuje. W większości przypadków wada ta samoistnie zanika do 6.–7. roku życia. W tym czasie układ ruchu dziecka adaptuje się do nowych obciążeń, a wzrost kości i rozwój mięśni dążą do równowagi.
Jeżeli jednak koślawość kolan utrzymuje się po ukończeniu 7. roku życia, może to świadczyć o utrwaleniu wady. Należy zwrócić uwagę na objawy takie jak:
- trudności w chodzeniu,
- szybkie męczenie się,
- skargi na ból kolan, ud lub łydek,
- płaskostopie spowodowane niewłaściwym obciążeniem stóp.
W takich przypadkach konieczna jest konsultacja z ortopedą i fizjoterapeutą, którzy pomogą ocenić stan dziecka i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Jakie są przyczyny koślawości kolan?
Przyczyny koślawych kolan są różnorodne i zależą od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, ogólny stan zdrowia czy występowanie innych wad postawy. U dzieci głównymi przyczynami są:
- Szybki wzrost kończyn dolnych, który wyprzedza rozwój mięśni i więzadeł.
- Wady stóp, takie jak płaskostopie, które zaburzają prawidłowe obciążenie kończyn dolnych.
- Niedobory wapnia i witaminy D, wpływające na rozwój kości i stawów.
- Nadwaga lub otyłość, powodujące dodatkowe obciążenie stawów kolanowych.
- Wrodzone wady szkieletowe – np. brak kości strzałkowej.
U dorosłych koślawe kolana są często wynikiem przeciążeń, chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, czy skutkiem złych nawyków ruchowych, np. podczas uprawiania sportu.
Jak diagnozuje się koślawe kolana?
Diagnostyka koślawości kolan to proces kompleksowy, który obejmuje:
- Wywiad medyczny – ocena historii pacjenta, tempa wzrostu oraz występowania wad postawy w rodzinie.
- Badanie fizykalne – specjalista ocenia postawę ciała, symetrię kończyn dolnych oraz sposób obciążania stawów podczas chodu.
- Pomiar odstępu między kostkami – wartość powyżej 5 cm sugeruje obecność wady.
- Badania obrazowe – w razie potrzeby wykonuje się RTG kończyn dolnych, aby ocenić oś mechaniczną kończyny i stopień deformacji.
Dzięki odpowiedniej diagnostyce możliwe jest dokładne określenie przyczyny wady oraz zaplanowanie skutecznego leczenia.
Jakie są konsekwencje nieleczonych kolan koślawych?
Nieleczona koślawość kolan może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym:
- Zwiększonego ryzyka przeciążeń i zwyrodnień stawów kolanowych,
- Rozwoju płaskostopia,
- Asymetrii w obciążeniu kończyn, co z kolei może prowadzić do skoliozy i bólu kręgosłupa,
- Utrwalonych problemów z chodem, które utrudniają codzienne funkcjonowanie,
- Nadmiernych przeciążeń w obrębie stawów biodrowych i skokowych.
Jak leczyć koślawe kolana?
Leczenie koślawości kolan zależy od wieku pacjenta i stopnia zaawansowania wady. U dzieci w wieku przedszkolnym, gdzie wada ma charakter fizjologiczny, zwykle wystarczy obserwacja. W przypadku dzieci starszych i dorosłych terapia powinna obejmować działania wieloaspektowe.
- Metody leczenia zachowawczego:
- Fizjoterapia – indywidualnie dobrane ćwiczenia mają na celu wzmocnienie osłabionych mięśni oraz rozciągnięcie tych nadmiernie napiętych.
- Korekcja płaskostopia – poprzez stosowanie wkładek ortopedycznych i obuwia z obcasem Thomasa, które odciążają wewnętrzną część stopy.
- Terapia manualna i kinesiotaping – wspomagające prawidłowe ustawienie stawów oraz redukujące napięcia mięśniowe.
- Unikanie nieprawidłowych pozycji – takich jak siad w literze „W” czy ćwiczenia w rozkroku.
Osteotomia – kiedy konieczne jest leczenie operacyjne?
W zaawansowanych przypadkach lub gdy metody zachowawcze nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, konieczna może być operacja. Najczęściej stosowaną procedurą jest osteotomia, czyli chirurgiczne przecięcie kości i ustawienie jej w prawidłowej osi. Zabieg ten stosuje się głównie u dorosłych oraz dzieci, u których wzrost szkieletu już się zakończył.
Po operacji kluczową rolę odgrywa rehabilitacja, która pomaga przywrócić pełną sprawność oraz prawidłową biomechanikę ruchu. Proces ten obejmuje ćwiczenia wzmacniające, naukę prawidłowego chodu oraz stopniowe zwiększanie obciążenia kończyny.
Podsumowanie
Koślawe kolana to wada postawy, która może wpłynąć na jakość życia pacjenta. Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrane leczenie – od fizjoterapii po metody chirurgiczne – pozwalają skutecznie zredukować deformację i zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym. Regularne konsultacje z ortopedą i fizjoterapeutą są kluczowe, aby zapewnić prawidłowy rozwój i funkcjonowanie stawów kolanowych. Jako fizjoterapeuta zachęcam do podjęcia działań już przy pierwszych objawach, aby dbać o zdrowie ruchowe zarówno dzieci, jak i dorosłych.